Yillar yili filmlerde “Kambocyalilar! surda calilarin arasinda!” gibi replikler duyarak buyudukten sonra bu caliliklar arasinda yasayan halki yakindan tanimak, ve bu arada da dunyanin yeni yedi harikasindan birincisini gormek icin Khmer topraklarindaydik sayin seyirciler. Ama isterseniz Angkor Wat’a gecmeden once ulke hakkinda genel bi bilgi edinelim.
Tayland’in hemen kuzeyinde yer alan Kambocya Kralligi da ayni Tayland gibi bir kral tarafindan yonetilmekte. Ancak kralimiz gibi olgun ve cok yonlu biri tarafindan degil, bunun yerine deyim yerindeyse yirmilerinde korpe bir delikanli tarafindan. Yeterince guclu bir kral olmadigi YouTube’larin acik olmasindan da anlasiliyor zaten.
iste bahsi gecen genc kral Norodom Sihamoni
Ulkenin genel tarihine soyle bir bakacak olursak, bir zamanlar yorenin bickin delikanlisi havalarindaki Kambocya, Pol Pot rejiminden sonra zamanda yolculuk yaparak tekrar ortacaga donmus. Halk hala sefalet icinde, buna bagli olarak da her sey cok ucuz(ne kadar ucuz? 1,5 dolara t-shirt alacak kadar).
Gezimizin merkezi Siem Reap. Burasi bir zamanlarin Khmer baskentiymis ama, bu ulkede baskent devamli yer degistirdigi icin su anda degil. Ancak deginmek istedigim soyle bir konu var, o da Siem Riep’in anlami. Siem, yani Siam, yani Siyam, Tayland’in eski adi. Reap ise, yok edildi, yenildi anlamina geliyor. 15. yuzyilda Taylandlilar burayi isgal ettikten sonra Khmerler ani bir baskinla geri aldiklarinda, sehre “nasi koyduk ama” anlamina gelen bu adi koymuslar. Herkese de gururla anlatiyorlar. Tabii bu arada Tayland acmis arayi gidiyor her turlu…yani “ne oldum diiil, ne olucam” demeli diyorum.
iste yukardan siem reap.
Sokaklara cikacak olursak, turistik her yer cok turistik, cok bogucu. Her tapinagin onunde pusuya yatmis 20-25 cocuk var. ve hepsinin hafizasi sizden daha iyi, “o ben diiildim” diyince yemiolar yani. Ha bu cocuklarin olayi ne? bilezik, kartpostal ve yahut kitap satmaya calisiyorlar. Ama her turlu psikolojik baski soz konusu. Zaten cok tatlilar. Hele 4-6 yas arasina cevap verip hayir dicek gucu bile bulamiosunuz, iciniz parcalanio, ama demeniz gerekli, zira birinden bisey alinca fislenme serefine nail oluyosunuz, ki bunun sonrasi cok korkunc (ilk gun oldu bana). Ama bu cocuklar olmasa bunlarin bi boy buyugu tuk tukcuklar var. yani her turlu abluka altindasiniz. Dolayisiyla sabirli olmak guleryuzlulugu elden birakmamak gerekiyor.
Bu konuyu birakip daha hos bir konu olan Khmer mutfagina gelecek olursak, Tayland’a ne kadar yakin olsa da Khmer yemek kulturu bambaska. Bir kere kapali adam gibi bi yerde yemiyorsaniz, belirli bi olcude sinege ses cikarmamayi ogreneceksiniz. Zira sinekler(kara) her yerde. Ama her yerde. Yine de yemekler guzel, damak tadi bizimkine yakin. Hatta yerel Rambo yemegi Amok gercekten sahane. Dunyanin yedi harika yemegi siralamasina 4 numaradan giren amok tum lokantalarda hit yemek olarak sunuluyor zaten, kacirmak mumkun degil.
Tapinaklara gecmeden once eklememiz gereken son garip seyse, burada 3 ayri inancin birden yeseriyor olmasi, hinduizm ve budizm basi cekerken islam peslerinden geliyor. Ama garip olan sey, tapinaklarin gunumuzde hindu ve budistler tarafindan ortaklasa kullaniliyor olmasi.
Soyle ki, tapinaklarin cogu hindu geleneklerine gore yapilmis. Ama budist parmagi atilmis akabinde de. Ornegin resimdeki karakter Buda degil Vishnu aslinda, ama ustunu turuncu cupbeyle kaplayarak bi tasla iki kus vurmuslar. Yani gordugunuz goreceginiz tum karakterler hindular icin Vishnu, Brahma ya da Shiva’yken budistler icin Buda.
Evet, garip.
Ama burasi kambocya.
